Tìm hiểu về gà tre và những giống gà tre phổ biến hiện nay

Giống gà tre, một loài gà bản địa từng phổ biến tại miền Nam Việt Nam, đặc biệt là Tây Nam Bộ, có kích thước nhỏ và trước đây thường được nuôi làm vật nuôi. Tuy nhiên, cho đến nay, loài gà này vẫn chưa được các nhà khoa học nghiên cứu một cách nghiêm túc, và không có tư liệu chính thức nào viết về nó.

Tìm hiểu về gà tre

Gà tre là giống gà chiến đấu thu nhỏ được ưa chuộng bởi những người yêu thích chơi gà đá trên toàn cầu. Tùy vào vị trí địa lý của từng quốc gia, có nhiều dòng gà tre khác nhau. Tại Việt Nam, giống gà tre được sử dụng trong các trận đá gà cựa sắt ở nhiều tỉnh miền Nam. Giống gà tre ở đây có sự linh hoạt và tinh nghịch, và được biết đến với sự hung dữ. Tại Mỹ, giống gà này được gọi là Bantam và có nhiều dòng như: gà tre Hatch, gà tre Kelso, gà tre Sweater, gà tre Giáp…

Trọng lượng của gà tre

Nếu loại bỏ các giống gà cảnh nhập ngoại, thì gà tre có thể được coi là giống gà nhỏ nhất ở Việt Nam. Gà mái thường nặng từ 400 đến 600 gam, trong khi gà trống có thể nặng từ 500 đến 800 gram. Tuy nhiên, trọng lượng lý tưởng của gà trống là từ 600 gram trở xuống, và có một số cá thể trống còn nhẹ hơn nữa, chỉ khoảng 400 gram. Ngoài ra, màu lông của chúng cũng đa dạng, từ màu trắng, đen, vàng, đến màu nâu và đỏ.

Màu lông của gà tre

Dưới đây là một phiên bản chi tiết hơn về màu lông của gà tre, dựa trên sự thống kê không chính thức các ý kiến của những người sống vào thập niên 40, 50 tại miền Tây Nam Bộ. Gà tre có ba loại lông chính sau:

Gà chuối: Gà trống mang ba màu lông chính là trắng, đỏ và đen. Lông cổ và mã trên lưng là màu trắng ngà, có điểm sọc đen mờ ở giữa. Lông cánh thường là pha trộn các sắc lông đỏ, đen và vàng. Lông ngực, bụng và đuôi có màu đen tuyền. Gà mái có bộ lông pha lẫn giữa trắng và đen. Gà chuối chiếm số lượng xấp xỉ 60% trong quá khứ.

Gà điều: Gà trống có phần thân và đuôi có màu sắc tương tự gà chuối nhưng lông cổ và lông mã trên lưng có màu đỏ lửa hoặc đỏ tía, tương tự màu lông của các loại gà rừng Đông Nam Á. Gà mái có màu vàng nâu pha trộn với màu đen. Số lượng gà điều thường chiếm dưới 30%.

Màu sắc khác: Một số cá thể trống có màu sắc như gà chuối nhưng khoảng 1/3 lông cổ tính từ đầu trở xuống và phần lông mã giữa lưng lại có màu đỏ tía, sự kết hợp hài hòa giữa hai màu lông trắng và đỏ tạo cho các cá thể này có ngoại hình thu hút khá đặc biệt. Cổ của chúng có màu vàng và thân có màu trắng muốt.

Lông gà tre Nam Bộ bóng mượt, khá dài và ôm chứ không quá xù như một số gà cảnh ngoại nhập hiện nay. Màu sắc của mỏ và chân lý tưởng nhất cho gà thuần chủng là màu vàng tươi. Mỏ có hình tam giác dễ thương. Mào của gà tre Nam Bộ phổ biến nhất là mồng lái, kích thước vừa phải và luôn thẳng đứng gần giống mong gà rừng. Đuôi của gà nghiêng một góc 30 đến 40 độ so với mặt đất với nhiều lớp lông phủ lên nhau. Lông đuôi gà trống thường dài và nhiều, uốn cong thành một cung tròn, những sợi dài nhất có thể dài chạm đất, thậm chí kéo lê trên đất hai, ba xăng-ti-mét. Tuy nhiên, đuôi của gà tre Nam Bộ lại không xòe rộng sang hai bên theo kiểu đuôi tôm.

Chân của gà tre Nam Bộ tương đối cao so với các giống gà cảnh ngày nay với cẳng chân thon, nhỏ dài bằng với đùi gà nhưng rất nhanh nhẹn trong việc bới đất, kiếm mồi. Gà trống có bộ cựa rất phát triển, thường là cựa kim dài và cong vút rất lợi hại. Vóc dáng tổng thể của gà tre Nam Bộ cao, khá gọn gàng và đẹp mắt. Tiếng gáy của chúng thanh và dáng đi của chúng nhẹ nhàng, khỏe mạnh.

Sinh trưởng, nuôi dưỡng

Trước đây, gà tre được nuôi tự do trong khu vườn và gần như không thể thích nghi với điều kiện nuôi nhốt. Chúng khó sinh sản nếu bị nhốt trong chuồng chật hẹp. Vào khoảng thập niên tám mươi, người viết bài này đã thử nhốt một cặp gà trưởng thành vào một chiếc chuồng có kích thước chỉ 80x80x80mm. Gà mái vẫn đẻ trứng, tuy nhiên không có trống vì gà trống không thể đạp gà mái.

Khả năng sinh sản

Gà cần khoảng sáu tháng nuôi để trưởng thành, tuy nhiên để thực sự trở nên đầy đủ kinh nghiệm thì phải mất tám tháng với gà mái và một năm với gà trống. Khả năng đẻ trứng của gà mái có sự chênh lệch tùy theo từng cá thể. Nếu để tự nhiên, gà có thể đẻ khoảng ba đến bốn lứa trứng mỗi năm. Nếu thu hoạch trứng mà không cho gà ấp, mỗi lứa trứng sẽ cách nhau từ hai đến ba mươi ngày. Số lượng trứng trên mỗi lứa thường nằm trong khoảng dưới mười quả, mặc dù một số cá thể có thể đẻ liên tục hai mươi quả trên một lứa. Tuy nhiên, do đây là một giống gà ít được nuôi phổ biến, nên một số trường hợp có thể bị thoái hóa do cận huyết, và số trứng trên mỗi lứa có thể chỉ là năm sáu quả hoặc gà đẻ không liên tục.

Sức đề kháng của gà tre

Gà tre là một trong những giống gà được nuôi để tham gia vào các trận đá gà cựa sắt và được đánh giá là có sức đề kháng khá tốt đối với các bệnh tật. Tuy nhiên, trong giai đoạn đầu đời, gà con thường rất yếu vì cơ thể còn chưa hoàn thiện và hệ miễn dịch chưa được phát triển đầy đủ. Do đó, việc chăm sóc và nuôi dưỡng gà con trong giai đoạn này là rất quan trọng để đảm bảo sức khỏe và tăng cường khả năng đề kháng của chúng trong tương lai.

Cần chú ý đến chế độ dinh dưỡng, cung cấp đầy đủ các chất dinh dưỡng cần thiết cho sự phát triển và tăng cường hệ miễn dịch, đồng thời tạo điều kiện ổn định về nhiệt độ và môi trường nuôi để tránh các bệnh tật và stress ảnh hưởng đến sức khỏe của gà con.

Tính hiếu chiến và chiếm hữu lãnh thổ

Gà tre trống có tính hiếu chiến và khả năng bảo vệ lãnh thổ cao đối với những đối thủ cạnh tranh. Tuy nhiên, chúng cũng có thể chấp nhận và chơi cùng với những con trống khác trong bầy, miễn là chúng tuân thủ các quy tắc xã hội trong đàn. Những con trống này không được gáy trước mặt trống đầu trại và cũng không được tranh giành gà mái. Tuy nhiên, khi đối mặt với đối thủ ngoài bầy, gà tre trống sẵn sàng chiến đấu để bảo vệ lãnh thổ và danh dự của mình.

Gà tre trống là những chiến binh tài ba, rất tinh nhuệ trong việc bảo vệ lãnh thổ và đánh bại các đối thủ cạnh tranh. Đặc biệt, những con gà từ hai năm tuổi trở lên đá rất lì và chắc tay, có thể đánh bại những đối thủ nặng ký hơn gấp ba, bốn lần thuộc các giống gà thịt, và thậm chí gà chọi (gà nòi) cũng không phải là đối thủ. Tuy nhiên, nếu những con gà tre trẻ hơn thường dễ bỏ chạy khi đang đá, lặp đi lặp lại vài lần rồi chạy hẳn. Một trận đấu của hai con gà tre trưởng thành thường kéo dài vài tiếng đồng hồ. Mặc dù nhiều người cho rằng chúng đá tới chết là hơi phóng đại, tuy nhiên, một trong hai con có thể chết sau đó do bị thương quá nặng hoặc không thể phục hồi lại sức khỏe.

Tình trạng bảo tồn giống gà tre

Trong vòng 20 năm trở lại đây, số lượng gà Tre Nam Bộ đã giảm đáng kể do nhiều nguyên nhân sau:

Không có hiệu quả kinh tế nên không được nuôi và chăm sóc.

Bị lai tạo với các giống gà thịt khác để tăng trọng lượng và bán về thành thị làm món đặc sản vì thịt gà tre được đánh giá cao về chất lượng.

Bị lai tạo với gà chọi (gà nòi lông), gà Mỹ, Asil, Pêru, Mã Lai nhằm cải thiện tầm vóc, thể lực và khả năng dùng cựa sắt phục vụ cho giới chọi gà.

Sự phát triển của các giống gà cảnh khác như gà tre Tân Châu, được tạo ra từ việc lai tạo gà tre Nam Bộ với các giống gà khác của những người nuôi gà cảnh vùng An Giang, gà tre Thái Lan, Malaisia, Nhật Bản… đã thúc đẩy những người nuôi gà cảnh ít ỏi còn lại từ bỏ giống gà tre nguyên thủy hoặc lai tạo chúng với các giống gà trên càng làm cho gà tre Nam Bộ tiến nhanh đến nguy cơ tuyệt chủng.

Những giống gà tre phổ biến hiện nay

Gà Tre Đá

Đá gà tre là một hoạt động giải trí phổ biến ở nhiều nơi trên thế giới, đặc biệt là ở các nước Đông Nam Á như Việt Nam, Thái Lan, Philippines, Indonesia, Malaysia… Nó là một loại hình giải trí mang tính cạnh tranh và đòi hỏi sự khéo léo của các chủ nhân gà tre.

Giống gà tre đá được sử dụng cho việc đá gà tre cựa sắt thường là các giống gà tre thuần chủng như gà tre đòn, gà tre phổ, gà tre cựa, gà tre xám, gà tre rừng… Những con gà tre này được nuôi dưỡng, chăm sóc và huấn luyện kỹ lưỡng để có sức khỏe tốt, thể lực và kỹ năng đá tốt.

Đá gà tre cựa sắt là một trò chơi rất kịch tính và có tính cạnh tranh cao. Trong mỗi trận đấu, hai con gà tre sẽ đối đầu với nhau và sử dụng cựa sắt để tấn công và phòng thủ. Trận đấu diễn ra trong một vòng tròn và được quản lý bởi các trọng tài. Trận đấu có thể kéo dài đến vài tiếng đồng hồ và thường kết thúc với việc một trong hai con gà tre bị đánh bại hoặc không thể tiếp tục đá.

Tuy nhiên, hoạt động đá gà tre cựa sắt đang gặp phải nhiều tranh cãi và bị cấm ở nhiều nơi trên thế giới vì nó được coi là một hoạt động bạo lực và gây hại đến sức khỏe của các con gà tre. Mặc dù vậy, nó vẫn là một hoạt động giải trí được yêu thích tại các khu vực có truyền thống đá gà tre và vẫn thu hút đông đảo người chơi.

Gà Tre Mỹ

Gà Tre Mỹ Rặc là một dòng gà được nhập khẩu trực tiếp từ các nước có truyền thống đá gà cựa sắt phát triển, như Mỹ và Philippines. Trong đó, ở Philippines, truyền thống đá gà tre cựa dao rất nổi tiếng và thường được tổ chức tại trường Thomo, nơi đây là một trong những điểm đá gà tre trực tiếp nổi tiếng.

Ở Việt Nam, các loại gà tre Mỹ rặc phổ biến và được yêu thích hiện nay bao gồm:

• Gà Tre Asil
• Gà Tre Cuban Rặc
• Gà Tre Kelso
• Gà Tre Giáp
• Gà Tre Hatch và Gà Tre Peru.

Bên cạnh đó, cũng có dòng Gà Giáp Rặc Thầy Khùng, được xem là một trong những dòng gà tre rặc nổi tiếng tại Việt Nam.

Gà Tre Lai Mỹ

Gà tre lai Mỹ là một dòng gà được lai tạo từ các dòng máu như Gà Tre Rặc, Gà Tre Rừng tại Việt Nam với sự phối giống với các dòng Gà Tre Mỹ nhập khẩu. Mục đích của việc lai tạo này là để tạo ra một thế hệ gà thuần Việt phù hợp với lối đá và trọng lượng tại các trận đá gà tre tại Việt Nam và có thể tham gia đá gà tre Campuchia.

Hiện nay, có rất nhiều dòng gà tre lai khác nhau, phụ thuộc vào cách phối giống của từng người nuôi. Mỗi dòng gà lại có đặc điểm riêng và khác biệt. Các dạng gà tre lai phổ biến tại Việt Nam bao gồm:

• Gà Tre Lai 25: Đây là dòng gà lai có 25% máu gà Mỹ.
• Gà Tre Lai 50: Đây là dòng gà lai có 50% máu gà Mỹ.
• Gà Tre Lai 75: Đây là dòng gà lai có 75% máu gà Mỹ, thường được nuôi để đá gà tre nặng.

Gà Tre Rặc

Gà tre rặc là một trong những dòng gà tre thuần chủng tại Việt Nam, có nguồn gốc từ miền Tây Nam Bộ. Tính cách của Gà Tre Rặc tại Việt Nam được miêu tả là hiếu chiến, hung dữ và lỳ lợm. Tuy nhiên, so với các dòng Gà Tre Mỹ Rặc, hiệu suất chiến đấu và kỹ năng đá của Gà Tre Rặc không được đánh giá cao. Vì vậy, hiện nay, người chơi gà thường lai tạo với các dòng gà Mỹ khác để tăng cường hiệu năng chiến đấu. Một số dòng gà tre rặc phổ biến tại Việt Nam bao gồm:

• Gà Tre Chuối
• Gà Tre Tía
• Gà Tre Rừng

Gà Tre Cảnh

Gà tre kiểng là một dòng gà tre được nuôi để làm cảnh do chúng có ngoại hình và bộ lông đẹp, đặc biệt là dòng Gà Tre Đuôi Dài. Tuy nhiên, dòng gà này thường nhút nhát hoặc không hiệu quả khi đá gà, nên mục đích chính của việc nuôi gà tre kiểng là để làm cảnh. Hiện nay, một số loại gà tre đẹp phổ biến được nuôi làm cảnh như:

• Gà Tre Tân Châu Đẹp: Gà tre có hình dáng nhỏ gọn, màu lông đa dạng, từ trắng đến đen, đặc biệt là loại lông vàng óng ánh.
• Gà Tre Serama: Gà tre đến từ Malaysia, có hình dáng nhỏ gọn, đầu hơi nhô lên và chân ngắn.
• Gà Tre Phoenix: Gà tre có bộ lông rực rỡ, chủ yếu là màu đỏ và vàng, và có hình dáng thanh lịch, đẹp mắt.
• Gà Tre Sumatra: Gà tre có bộ lông đen sần và óng ánh, đặc biệt là mặt lông trước ngực.
• Gà Tre Thái Lan: Gà tre có hình dáng mảnh mai và thon dài, bộ lông đa dạng màu sắc và có nhiều đường nét tinh tế trên cơ thể.

Gà Tre Thịt

Thịt gà tre có vị ngon, dai và thơm hợp với khẩu vị của người Việt. Tuy nhiên, khi bán gà tre thịt, chỉ những con gà tre bị loại, yếu, hoặc có thể là những dòng gà tre dở mới được lựa chọn để cung cấp thịt.

Ngoài ra, còn có một số loại gà được nuôi để bán thịt, bao gồm:

• Gà Tre Bắc
• Gà Tre Mái
• Gà Tre Lai Gà Kiến
• Gà Rừng Thịt
• Gà Tre Siêu Thịt.